Vejetaryenlik, genellikle hayvansal kaynaklı gıdaların yerine bitkisel kaynaklı besinlerin tüketilmesini içeren bir beslenme şeklidir.
Vejetaryen ise; bitkisel besinleri tüketen, hayvansal besinleri (kırmızı et, tavuk, balık, süt ve sütten yapılan ürünler, yumurta gibi) sınırlı miktarda veya hiç tüketmeyen kişiler olarak tanımlanmaktadır.
Genel olarak et ya da hayvansal gıdaların tüketilmemesi şeklinde tanımlanan vejetaryenlik özellikle Hindu, Budist ve Jain dinlerine inanan topluluklar tarafından Asya’da ve ABD’de uzun yıllardır sürdürülmekte olan bir beslenme alışkanlığıdır. Et ve hayvansal kaynaklı gıda tüketiminden kaçınma Budizim ve Yedinci Gün Advenistleri gibi bazı inançların temelinde yer almaktadır.
Sınıflama
Laktoovovejetaryen: Hiçbir et tüketilmez, yumurta, süt, süt ürünleri, bal tüketilebilir.
Laktovejetaryen: Et, yumurta tüketilmez, süt, süt ürünleri, bal tüketilebilir.
Ovovejetaryen: Yumurta hariç hiçbir hayvansal ürün tüketilmez.
Peskovejetaryen: Et, tavuk tüketilmez, balık ve diğer deniz ürünleri tüketilebilir.
Polovejetaryen: Kümes hayvanları tüketilir, diğer hayvansal ürünler tüketilmez.
Semivejetaryen: Vejetaryen ve etçil beslenme arasında geçiş olarak kabul edilir, sınırlı miktarda et (sadece balık, tavuk) tüketilebilir, yumurta, süt ürünleri serbesttir.
Frutaryen: Diyet programında meyveler ön plandadır. Bitkilerin zarar görmemesi ana kuraldır. Meyvelerin müdahale edilmeden dalından düşmüş olması gerekir.
Makrobiyotik: Diyet taneli gıdalar ve tahıllardan oluşmaktadır.
Vegan Beslenme: Hiçbir hayvansal gıda tüketilmediği gibi hayvansal ürünlerin veya hayvanların deneysel olarak kullanıldığı giysi, eşya, kozmetik, hijyenik ürünler, ilaçlar kullanılmaz. Hayvanlar insan için değil, kendileri içindir yaklaşımı benimsenir. Bu bağlamda felsefik, etik yönü ağır basar.
Vegan Beslenme Çeşitleri
Vegan beslenmesi, uygulama çeşitlerine göre üçe ayrılır:
- Ravistler: Bu bireyler yemeğin pişirilmemesi gerektiğini savunurlar. Eğer pişirilirse yiyeceğin besin değerinin azalacağına inanırlar.
- Fruvitarianlar veya Früitistler: Bu bireylerin diyetinde sadece meyvelerle ve botanik bakımdan meyve sayılan salatalık, kabak, domates ve biber gibi sebzelerle beslenirler. Bu insanlar yedikleri besinin tekrar toprağa dönerek büyüme döngüsünün devam edeceğine inanırlar.
- Zenmakrobiyotik Diyet: Bu diyeti uygulayan kişilerin diyeti sebze, meyve, tahıl ve baklagillerden oluşurken bazı kişiler sadece tahıl ürünleri ile beslenirler.
Vejetaryan Beslenme ve Çeşitlerinin Artış Sebepleri
İçinde yaşadığımız dijital çağda insanların teknolojiyi internet ve sosyal yaşamda bilgi aktarımı olarak kullanması, toplumda artan nüfus ve eğitim seviyeleri, vejetaryenlik ve çeşitlerinin tercih edilmesinde etkili olmuştur.
Dini inançlar, kültür, lezzet, ekoloji, etik ve biyoetik yaklaşımlar vejetaryen yaşam biçiminin seçilmesindeki nedenler arasındadır. Vejetaryenlerin son ortak paydası veganlıktır.
Dünya genelinde vegan diyeti uygulayan kişi sayısı çok olmamakla birlikte son yıllarda sayısı giderek artmaktadır.
Vejetaryen bireylerin %10’u vegan bireylerden oluşmaktadır ve vegan beslenme oranı vejetaryen beslenme oranına göre daha hızlı artmıştır.
Vegan beslenmede ortak düşünce hayvan kaynaklı her türlü ürünü kullanmayı kabul etmemektir.
Bireyler hayvanlara karşı olan duyarlılıklarından ve sağlıklarına olumlu etki ettiğini düşündüklerinden dolayı vegan yaşam tarzını seçmişlerdir.
Hayvansal ürünlerden zengin bir diyetin çevresel, sağlık ve ekonomik açıdan getireceği olumsuzluklardan doğan endişeler de vegan yaşam tarzının seçilmesinde etkendir.